Konuşma Becerisini Desteklemek

Gelişim evrelerine baktığımızda 1 yaş civarı ilk anlamlı sözcüklerini çıkarıp, 2-3 yaş civarı ise düzgün bir biçimde konuşmaya başlamış olmasıdır. Çocuklarda ilk anlaşılır kelimeler 12-18 ay arası ortaya çıkar. Çocuğun gerçek konuşmaya geçmesi bu dönemin özelliğidir. Mırıldanma ile gerçek konuşma arasında bir suskunluk dönemi geçtikten sonra sözcük, sesle oynamanın rastlantısal olarak ortaya çıkar. Tekrarlanmalar yolu ile uygun olarak kuvvetlenir. Sözcüğün ilk yaşın sonuna doğru, 1-2 yaşlar arasında görülmeye başlamasıyla dilin başladığı düşünülür. Çocuğun sözcüklerinin gerçek bir sözcük olarak kabul edilmesi için çocuk bu sözcüğü, belli bir durum ya da nesneyi belirtmek üzere tutarlı ve doğru olarak kullanmalıdır. Çocuğun ilk anlamlı konuşmaları ‘mama, baba’ gibi tek sözcüklerden meydana gelir. Bu sözcüklerde çocuk; insanlar, oyuncaklar, yiyecekler, giyecekler gibi bildiği dünyadan söz eder. 1,5 – 2 yaşları arasında sizinle sohbet etmeye çalışır 17-18 aylar arasında, sevdiği şarkıları anladığı ve çıkarabildiği kelimelerle söylemeye başlar. Hareketlerle, kelimelerin anlamlarını beraber eşleştirerek kullanabilir. 18-24 aylarında ise ortalama 25 kelime söyleyebilmektedirler. Aileleri ile sohbet etme çabasına girerler, söylenenleri anlar ve kendilerini ifade edebilirler. Anlamlı konuşma, her yıl yaklaşık %25 oranında artış gösterir. 3 yaşından sonra düzgün cümleler kurar Çocuk 2 yaşını bitirdiğinde 50-100 arası kelime kullanır hale gelir. 3 yaşından sonra düzgün cümleler kurabilir. Bu şekilde devam eden konuşma ve dil gelişimi, bu yaşlardan sonra da aynı şeklide devam edecektir. 3-6 yaş arası çocuk artık gramer kurallarına uygun konuşma dönemine geçmiştir. Kelime haznesine yenilerini eklemek ve düzgün yerlerde kullanmasını sağlamak, onlarla sık sık yapılan konuşmalar ve kitap okumalarla hız kazanacak ve gelişecektir. Her çocuğun gelişim düzeyi farklı olduğundan, büyük beklentiler içine girilmemeli, başka çocuklarla kıyaslamalar yapılmamalıdır. Kardeşler arasında bile bu farklılıklar gözlemlenebilmektedir. Ayrıca yapılan araştırmalara göre kız çocukları daha erken konuşmaya başlamaktadır. Çocuğun konuşma becerisini geliştirmek için neler yapılmalı?
• Sık sık adı ile seslenin.
• Söylediklerinizi anlamasa da onunla konuşun.
• Tüm konuşmalarınızda yüz yüze olun ve göz temasında bulunun.
• Birlikte şarkı söyleyin, parmak oyunları oynayın.
• Çocuğun yaş düzeyine uygun resimli masal kitapları okuyun, anlatın.
• Çevresindeki ve ilgisini çeken nesneleri adlandırın.
• Daha rahat anlayabilmesi için kolay ve net cümleler kurun.
• Taklit becerisini geliştirecek yaratıcı oyunlar oynayın.
• Sorduğunuz soruyu ya da isteklerinizi birkaç kere tekrarlayın.
• Konuşurken yüz mimik ve jestlerinizi de kullanın.
• Yapılan etkinlikleri ya da hareketleri kelimelere dökün.
• Günlük yapılacak programlamayı sırasıyla bilgilendirin.
• Onun sorularını mutlaka cevaplandırın, geçiştirmeyin.
• Anlamadığı kelimeleri açıklamaya çalışın.
• Özellikle 0-3 yaş döneminde televizyon izlettirmeyin, eğer kısa süreli izliyorsa birlikte olun ve gördüklerini tek tek anlatın.
• Mümkün olduğunca yaşıtları ile oyun oynamasını sağlayın
• Çocuğunuzla bebeksi bir şekilde konuşmayın.
• Bir nesneyi eline aldığında onunla ilgili bilgiler verin. Genellikle bütün gelişim alanlarında olduğu gibi dil gelişimde de tüm çocuklar belirli bir sıra izler. Ancak bireysel farklılıklardan ötürü çocuklar bazı becerilerde yaşıtlarına göre geri kalabilirler. Eğer çocuğunuz 2 yaşına kadar hala konuşmuyor ya da konuşma seslerine benzer sözcükler çıkarmıyorsa, ailede gecikmiş konuşma vakası varsa mutlaka bir uzmana başvurmalısınız. Bir uzmana başvurmanız her zaman konuşma bozukluğu ya da ciddi bir sorun olduğu anlamına gelmeyebilir. Bu süreçte çevreniz tarafından söylenen “konuşur biraz daha bekleyin, babası, dayısı, amcası, teyzesi de geç konuştu, bizim ailede genetik, tanıdığın da çocuğu 4 yaşında konuştu, şimdi hiç susmuyor” gibi cümleleri önemsemeyin ve yol haritanızı belirleyin.

Konuşma Bozuklukları ve Çocuk Gelişim Uzmanı Gülşen YILDIRIM